Meer hoop, minder vrees!

Na een week met succesvolle metingen, prettige overlegmomenten en verder niet zoveel spannends (de 5T seminar is verschoven naar donderdag a.s.), besloot ik op vrijdag om naar Yad Vashem te gaan. Geen heel vrolijk plan, maar ik wilde een stukje antwoord op de vraag die zich bij mij in Nederland rond 4 mei vaak opdringt: heeft het herdenken nog zin? Helpt het iets, voorkomt het iets? Of is het een eerbetoon aan een massa mensen die al heel lang dood is en daarmee niets anders dat symboliek, goed fatsoen zogezegd?

De tentoonstelling over de gebeurtenssen tijdens de holocaust is in Yad Vashem goed opgezet. Terwijl je zigzagt door de hal van het museum en de feiten, de uitleg, de voorwerpen en het beeldmateriaal passeert, neemt (uiteraard en zoals ongetwijfeld de bedoeling is) de weerzin toe. De onrust ook bij mij, zodat ik nergens lang bij kon stilstaan. Letterlijk dan. In feite droeg ik een aantal dingen wel degelijk met me mee. De hal met kastenvol boeken met daarin de namen van de slachtoffers. De kleine weerspiegelde lichtjes in het monument voor de kinderen, waaronophoudelijk namen werden voorgelezen. Maar misschien nog wel het meest de kaart waarop de aantallen Joden per land voor en na WW2 waren weergegeven. Nooit eerder was het ontzettende percentage gevallen Joden uit Nederland zo in my face. En misschien wel voor het eerst vraag ik me af: Had daartegen niet veel meer gedaan kunnen (en dus moeten) worden? Ik leerde op school altijd reuze troostrijke dingen over het verzet en hun tot de verbeelding sprekende acties. Maar de aantallen mensen die de moed hiervoor hadden zijn schrikbarend klein… Want misschien speelden er allerlei omstandigheden mee, werd er extreem gecontroleerd op straat en waren de Joden in Nederland erg zichtbaar en geconcentreerd aanwezig. Maar misschien is de Nederlandse tolerantie, die ooit de Joden naar Nederland trok, ook de tolerantie geweest die te lang de opkomende Nazi-ideeen tolereerde. Is de zegen een vloek geworden voor de Nederlandse Joden? Meest waarschijnlijk de grootste factor is het verhaal is dat de angst een te grote factor geweest in dit verhaal. Was er te weinig hoop en teveel vrees. Het was de angst waarop het Nazisme uberhaupt groot werd, en het was denk ik de angst waardoor er veel te weinig mensen tegengas (excusez le mot) gaven.

Daar heb ik problemen mee omdat het toen veel en veel teveel levens kostte. Maar ook omdat angst de basis is van ontzettend veel huidige conflicten in de wereld. Niet in de laatste plaats hier in Israel. Band voor die andere religie en cultuur, vooral ook bang dat je plekkie om te wonen wordt afgepakt. Misschien terecht, misschien ook helemaal niet.

Nou heb je angst niet altijd helemaal onder controle, dat snap ik wel. Maar voor een deel heb je wel degelijk keuze in hoeverre je angst voor en ander mens, of een hele groep mensen, toelaat. Of je de moeite neemt uit te zoeken of de angst wel gegrond is bijvoorbeeld. Dat is een keuze. Net zo heb je de keuze of je het redden van je eigen vege lijf belangrijker vindt dat het leven van een ander. Of tientallen, honderden anderen. Een keuze. Je hebt de keuze of je hoop houdt in een goede afloop, en daarmee de vrees binnen de perken houdt.

Ik herdacht de holocaust altijd uit respect voor de slachtoffers, en in het vertrouwen dat zoiets dergelijks nooit meer voor zou komen. Maar als we met z’n allen de angst blijven toelaten, dan kan het wel! Dus misschien moeten we anders herdenken… Niet alleen uit respect voor de slachtoffers, maar ook dat moment pakken om bij onszelf te raden te gaan of we klaar zijn om, mocht het ooit misgaan, anders te reageren. Meer hoop en minder vrees! Wat is je hachje nou eigenlijk waard als er geen pit en ballen tussenzitten?

Enfin, genoeg om over na te denken terwijl ik door de tuin rondom het museum en de monumenten liep. Ondertussen kwam ik weer wat tot rust, al wandelend in het zonnetje (mijn koppie bevat het echt niet dat het alweer zowat december is, dit is voor Nederlandse begrippen een prima nazomer te noemen). Tijd om op de markt een aantal artikelen onder het kopje ‘lekker en gezond’ te scoren en richting mijn kamertje te gaan.

’s Avonds wederom naar shabbat dinner bij de rabbijn thuis geweest, alleen was de rabbijn er zelf niet! Zijn kinderen namen de boel over en deden dat erg goed, zodat ook deze avond weer gezellig, en inspirerend was en iedereen bovendien ondertussen superlekker eten kreeg aangeboden. Een van de zoons van de rabbijn leidde de avond en gaf een stukje uitleg bij de thoralezingen van die week. Het ging over Jacob die de confrontatie met Ezau zou moeten aangaan, en achtereenvolgens drie dingen deed om met het conflict om te gaan. Eerst probeerde hij het met een geschenk, daarna ging hij bidden om hulp in zijn confrontatie met Ezau en voor een goede afloop, en pas ten derde, toen de eerste twee opties niet afdoende waren, maarte hij zich klaar om te vechten. Zou zou er vaker gehandeld moeten worden in relaties, conflicten of discussies, zo vond de zoon, niet meteen tot gevecht overgaan, maar eerst geschenken, eerst bidden. Kijken of dat ook werkt. Doe je minder schade.
Ik was het erg met hem eens, het idee van dit ‘stappenplan’ sprak me wel aan. Vooral de geschenken. Voor mij hoeft dat dan niets materieels te zijn, maar stel dat we in een relatie, of een conflict, eens wat vaker eerst probeerden het geschenk te geven van begrip? Van geduld? Het geschent van compromis? Dan is het gebed als dat volgt misschien wel een gebed van dank om de uitkomt. Maar dan moet je natuurlijk niet meteen in de angst schieten die je aanzet of tch maar meteen te gaan vechten.. Meer hoop, minder vrees!

Het weekend kreeg een prettig einde door middel van een tripje naar Bethlehem met Vit, op zaterdag. Arab bus 21 werkte uitstekend (en cheap) als vervoer en verder konden we wandelen richting de kerk. Die zelfs een soort van stal-gevoel met zich meedraagt, door de grote hoeveelheid hout die in het dak verwerkt zit, goed idee! Daaromheen is het ook leuk rondwandelen, vonden we uiteraard felafel als zeer geschikte lunch, en een markt in het centrum want zo hoort dat in een Arab town. En onderweg uiteraard gesprekken over vanalles en nog wat.

We stonden op tijd weer in Jerusalem, zodat ik wandelend terugging richting mount scopus en daar nog tijd had voor koken, opruimen, ja zelfs schoonmaken zoals de Israeli’s het doen. Met als gevolg dat het hier licht naar chloor ruikt, maar het is wel weer fris. De week kan beginnen!